تحلیل فرمی و مفهومی مجسمه‌های زنانه در هنر ایلام باستان

نوری مجیری, مهرداد

doi:10.22133/part.2021.125279

تحلیل فرمی و مفهومی مجسمه‌های زنانه در هنر ایلام باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مهرداد نوری مجیری

دانشگاه آزاد اسلامی

10.22133/part.2021.125279

چکیده

حضور مؤثر زنان در جایگاه سیاسی و مذهبی و همچنین نقش اعتقادی آنان در جهان باستان، با عنوان نماد باروری، هم در قالب شاه‌بانوی باکرۀ بهشت و هم زن بدکاره و تندخو در نقوش هنری مشاهده می‌شود. یکی از این کهن‌تمدن‌ها ایلام است که در آن زنان و ساخت تندیس‌های آنان در کنار خدایان دارای جایگاه ویژه و برتری بوده است که هم قدرت جادویی داشته و هم قدرت فرمانروایی را به دست داشته است. پژوهش پیش رو، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف بررسی پیکره‌های زنانه از بعد زیبایی‌شناسی و اعتقادی، بر آن است تا هم به درک بهتری از لحاظ بصری و هنری از این دوران برسد و هم به شرایط و ویژگی‌های خاص تأثیرگذار در هنرمند آن دوران و تأثیرپذیری از همسایگان میان‌رودانی برای خلق چنین آثاری دست یابد؛ از سویی، پاسخی برای علت شکل‌گیری این نوع پیکره‌ها و کارکردهای سمبلیک آن به‌دست آورد. نتیجۀ پژوهش دستیابی به کارکردها و شیوه‌های تفکر ایلامیان دربارۀ زن و موقعیت اجتماعی او در بنیان تفکر ایلامیان است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Women's Sculpture in Ancient Elam Art

نویسنده [English]

Mehrdad Noori Mojiri

Islamic Azad University

چکیده [English]

The effective presence of women in political and religious power as well as its doctrinal role in the ancient world as a symbol of fertility can be seen both in the form of the virgin princess of heaven and the wicked woman in artistic designs. One of these ancient civilizations is Ilam, in which women and the construction of their statues along with the gods had a special and superior position, which had both magical power and ruling power. The above research is a descriptive-analytical method with the aim of examining female figures from an aesthetic and doctrinal point of view in order to achieve a better visual and artistic understanding of this period as well as special conditions and characteristics affecting the artist of that period and Influence of Mesopotamian neighbors to create such works and on the other hand can be an answer to the reason for the formation of this type of statue and its symbolic functions. The result is the achievement of the functions and ways of thinking of the Elamites about women and their social status at the foundation of Elamite thought

کلیدواژه‌ها [English]

Ancient Elam
Mesopotamia
Goddess
Art

مراجع

آذرپی، گیتی (1381). «پیکرک‌های سفالین عیلام». ترجمۀ رسول بروجنی. باستان‌پژوهی، شمارۀ 10، ص 23-25

آمیه، پیر (1389). شوش شش‌‎هزارساله. ترجمۀ علی موسوی. تهران: فروزان روز.

الیاده، میرچا (1372). رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.

بهار، مهرداد (1375). پژوهشی در اساطیر ایران. ویراستار کتایون مزداپور. تهران: آگاه.

پاتس، دنیل تی (1385). باستان‌شناسی ایلام. تهران: سمت.

پرادا، ادیت (1375). هنر ایران باستان، ترجمۀ یوسف مجیدزاده، تهران: دانشگاه تهران.

حجازی، بنفشه (1370). زن به ظن تاریخ. تهران: شهراب.

خانی، شهین (1382). «پیکرک‌های آئینی مونث در فلات ایران از قدیمی‌ترین ایام تا عهد ساسانیان». باستان‌شناسی و تاریخ، شمارۀ 1، ص 24-35.

خانی، شهین (1391). «جایگاه نیروی مؤنث در اساطیر». دوفصل‌نامۀ دانشگاه هنر چمران اهواز (پیکره)، شمارۀ 1، ص 29-40.

دیمز، اورلی (1388). تندیس‌گری و شمایل‌نگاری در ایران پیش از اسلام. ترجمۀ علی‌اکبر وحدتی. تهران: ماهی.

رحیمی‌فر، محسن (1384). «بررسی جایگاه زن در عهد باستان». تاریخ‌پژوهی، سال هفتم، شمارۀ 24 و 25، ص 55-77.

شهریاری، کیهان (1378). زن در اساطیر ایران و بین‌النهرین. تهران: فارس.

فضائلی، سودابه (1383). فرهنگ غرائب. تهران: سازمان میراث فرهنگی.

فیروزمندی، بهمن و مکوندی، لیلا (1388). «گل‌نبشته‌های باروی تخت‌جمشید (خط و نوع متن)». مطالعات باستان‌شناسی، دورۀ 1، شمارۀ 2، ص 49-62.

کامبخش‌فرد، سیف‌الله (1380). سفال و سفالگری در ایران. تهران: ققنوس.

گاردنر، هلن (1386). هنر در گذر زمان. ترجمۀ محمدتقی فرامرزی.تهران: آگاه، چاپ هشتم.

گیرشمن، رومن (1373). چغازنبیل. ترجمۀ اصغر کریمی. تهران: سازمان میراث فرهنگی.

لاهیجی، شهلا و کار، مهرانگیز (1392). شناخت هویت زن ایرانی در گستره پیش از تاریخ و تاریخ. تهران: روشنگران.

مجیدزاده، یوسف (1368). آغاز شهرنشینی در ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

مجیدزاده، یوسف (1370). تاریخ و تمدن عیلام. تهران: نشر دانشگاهی

محمدی‌فر، یعقوب (1375) .پژوهشی نو در سبک و کاربرد پیکره‌های انسانی عیلام از آغاز تا عیلام نو، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، منتشر نشده.

ملاصالحی، حسین (1371). جزوۀ درسی یونان و روم. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

ملک شهمیرزادی، صادق (1382). ایران در پیش از تاریخ( باستان شناسی ایران از آغاز تا سپیده دم شهرنشینی). تهران: معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ دوم.

مورتگارت، آنتون (1385). هنر میانرودان باستان. ترجمۀ زهرا باستی و محمدرحیم صراف. تهران: سمت.

نگهبان، عزت‌الله (1372). حفاری‌های هفت‌تپه دشت خوزستان. تهران: سازمان میراث فرهنگی.

هینتس، والتر (1371). دنیای گمشده عیلام. ترجمۀ فیروز فیروزنیا. تهران: علمی و فرهنگی.

Abaef, V. (1990). Istoriko-ėtimologičeskij slovar' osetinskogo jazyka. Moscow.

Alvarez-Mon, A. (2005). “Elamite Funerery Clay Heads”. Near Eastern Archaeology, 68(3), 111-122.

Amiet, P. (1979). “Alternance et dualite, elamit”. Akkadika, 15(v. dec), Interpretation de Histoire.

Barrelt.m.t. (1969). Figurines et Reliefs en Terre Cuite de la Mésopotamie Antique Published By: Institut Francais du Proche-Orient, pp. 366-368

Braidwood, R. J. (1960). “Seeking the world^,s first Farmers in Persian Kurdistan:A full- scale investigation of prehistoric sites near Kermanshah”. Illustrated London News, 237(6325), 695-697.

Breton, L. (1957). “The Early Period at Susa, Mesopotamian Relations”. Iraq, 19(2), 79-124.

Carter, E. (1992). The Middle Elamite Priod. In the Royal City of the Suse, Edited by Harper.

Deams, A. (2001). “The iconography of pre-islamic women in iran”. Iranica Antiqua, 36(0), 1-150.

Deshayes, J. (1970). Tureng Tepe, Excavation Report, IRAN, Vol. VIII, pp. 207-208.

Ghirshman, R. (1968). “Notes iraniennes X ri, deux statuettes elamites du plateau Iranian”. Artibus Asiae, 30(2/3), 237-248.

Hamilton, N. (1996). Can We Interpret Figurines?. Cambridge Archaeological Journal, 6(2), 281-307.

Huot, J. U. (1986). Unvillage de Basse mesopotamie tell el eueili alobid 4, collque; pre – histoire dela.mesotamie.

Jennett, K. D. (2008). Female Figurines of the Upper Paleolithic. Thesis, University Honors Program, San Marcos, Texas.

Jequier, G. (1901). Mémoire sur les fouilles de Licht. Paris.

Jeremy black,(1992), “Anthony green,gods”demons and symbols of ancient Mesopotamia, published by british.museum press.london.p.144

Kantor, H. (1986). ChogaMish. Oriental Institute Pablication.

Mecquenem, R. D. (1934). Fouilles de Suse, dans Mémoires de la mission archéologique de Perse, vol. XXV, Paris

Neghahban, E. (1991). Excavation at Haft–Tape', Iran. Philadelphia, University Mesume Monograph.

Nickerson, J. W. (1979). The Study, Analysis and in Terpretation of the Human and Animalfiquirnes from Tal–E–Malyan, Iran. (Doctoral dissertation, Ohio State University).

Spycket, J. (1986). Transposition du modelag au motage a suse, a lafin du llle naire av. J. C. in de meyer,L,Gasche, H and vallat. F. (eds). Fragmenta Historiae, Paris, pp:79-82

Spycket, J. (1993). Mem Lii (les figurines de suse). vol. 7. Paris.

Sumner, V. (1974). Texts form tall- malyan, elamite, administrative texts, philadelphila: accasionalpablications of the babilonian fund 6.

Ucko, P. J. (1968). Anthropomorphic figurines of predynastic Egypt and. Neolithic Crete with comparative material from the prehistoric Near East and mainland Greece. Occasional paper.