ملی‏ گرایی در پوشش زنان قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری رشته پژوهش هنر، عضو هیات علمی دانشگاه علم و فرهنگ.

چکیده

پوشش زنان ایرانی در نیمة دوم عصر قاجار دستخوش تغییرات اساسی شد. ارتباط گسترده‌تر با مغرب‌زمین، ورود اجناس اروپاییو تمایلگروهی از روشنفکران به مظاهر تمدن غرب، از جمله عواملی بودند که تأثیری قابل توجه بر سبک پوششزنان شهری گذاشتند. در این دوره، عواملی همچون رکود صنایعنساجی، تعطیلی کارخانهها و تقلید ناآگاهانة زنان ایرانی از پوشش غربی، افرادی که داعیه ملیگرایی و میهنپرستی داشتند را بر آن داشت تا به طرق مختلف با این پدیده مقابلهکنند. شکوفه که نشریه‌ای ویژة بانوان بود و در عصر مشروطه چاپ می‌شد نیز چنین هدفی داشت، این نشریه با چاپ مقالاتی سعی داشت زنان را به استفاده از منسوجات و پوشاک ایرانیترغیب کند و از مصرف کالاهای فرنگی بازدارد . این پژوهش با هدف تبیین مدگرایی‌ زنان‌ قاجار و نیز بازتاب جریان‏های ملی‏گرایانه در راستای ترغیب مصرف تولیدات داخلی به نگارش درآمده استدر مقاله پیش رو محتوای آن دسته از مقالات مرتبط با منسوجات و پوشاکِ نشریه شکوفه تحلیل شده‌اند که بانوان را به مصرف ‌تولیدات ‌داخلی تشویق، و با ابزار تجدد و مصرف‌گرایی‌ مخالفت کرده‌اند. روش تحقیق تاریخی، توصیفی ـ تحلیلی، و شیوه گرد‏آوری داده‌ها کتابخانه‏ای است. نتایج پژوهش نمایانگر تأثیرپذیری و تقلید زنان شهری از مد اروپایی است، پدیده‌ای که به رواج رفتارهایی همچون خودنمایی با زیورآلات و پوشاک غربی و در نتیجه افزایش بی‏رویه واردات پارچه و لباس (که از عوامل مهم رکود صنعت نساجی این دوره به شمار میآید) انجامید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nationalism in Clothing of the Qajar Women

·         آبراهامیان،یرواند،(1387)، ایران بین دو انقلاب، مترجم احمدگل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی‌ ، نشر نی: تهران ·         اباذری، مانا وحبیب الله طیبی(1396) ، مطالعه تطبیقی پوشاک بانوان قاجار قبل و بعد از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، دوفصلنامه علمی- ترویجی پژوهش هنر، سال هفتم، ش 13 ·         اتحادیه (نظام مافی)، منصوره (1380)، نقش زنان در انقلاب مشروطه، مجله تاریخ معاصر ایران، ش18 ·         آدمیت، فریدون،(1357)، اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی،انتشارات پیام، تهران ·          اسمیت، فیلیپ و الگزندر رایلی (1394)، نظریه فرهنگی، مترجم محسن ثلاثی، نشر علمی، تهران. ·         اسمیت،آنتونی.دی،(1383)، ناسیونالیسم، نظریه، ایدئولوژی، تاریخ، مترجم منصور انصاری ،ج اول، انتشارات تمدن ایرانی، تهران ·         آشوری، داریوش (۱۳۸۴)، دانشنامه سیاسی فرهنگ و اصطلاحات مکتب‌های سیاسی، انتشارات مروارید، تهران ·         اوزکریملی،اوموت، (1383)، نظریه‌های ناسیونالیسم، مترجم محمد علی قاسمی، انتشارات تمدن ایرانی، تهران. ·         بردسیری کرمانی، میرزا عبدلحسین خان (1324)، آینه اسکندری، جلد اول، نشر چشمه، تهران. ·         استنلی، بن (1376)، ناسیونالیسم چیست؟،ترجمه عزت‌اله فولادوند، انتشارات طرح نو، تهران. ·         ترابی‌فارسانی، سهیلا (1395)، زن‌ و تحول گفتمان از خلال نشریه‌های زنان از مشروطه تاپهلوی، تاریخ اسلام و ایران، ش.30،تهران . ·         حمیدی، نفیسه، مهدی فرجی (1387)، سبک پوشش زنان در تهران، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، س. اول ، ش.1 ·         خداداد،معصومه، (1387)، نخستین روزنامه‌های زنان ایران ، مجموعه مقالات: نشریه داخلی، ش.49. ·         خسروپناه، محمد حسین،(1381)، هدف‌ها و مباررزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، پیام امروز، تهران. ·         رایس، کلارا کولیور (1383)، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، مشهد. ·         رضایی، فاطمه، مرادی، مسعود (1395)، تحول سنجی مفهوم ملت در دوره قاجار ، مجله پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، ش.19. ·         زنجانی‌زاده، هما و علی باغدار دلگشا (1394)، بررسی جامعه‌شناختی روزنامه‌نگاری زنان در عصر مشروطه با تأکید بر روزنامه زبان زنان، فصلنامه مسایل‌اجتماعی ایران، سال‌ششم شماره 1 ·         شریعت‌پناهی، حسام الدین (1372) ، اروپاییها و لباسایرانیان، نشر قومس، تهران ·         شریعتی، علی (1359)؛ ملیت و ملیگرایی از نگاه دکتر علیشریعتی و استاد مرتضیمطهری؟؟؟،سازمان انتشاراتی استقلال، تهران ·          طباطبایی،محیط، (1366)، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، انتشارات بعثت، تهران ·         عیسوی، چارلز (1362)، تاریخ اقتصادی ایران عصر قاجار، مترجم یعقوب آژند، گستره ، تهران ·          علیزاده، محمدعلی و علی باغدار دلگشا (1395)، بررسی مطالبات اجتماعی زنان در جراید عصر مشروطه، زن و جامعه، سال هفتم، ش. 1 ·         غیبی، مهرآسا (1384)، تاریخ پوشاک اقوام ایران، هیرمند، تهران. ·         فلور، ویلم(1393)، صنایع دستی کهن در دوره قاجار، مترجمعلیرضا بهارلو،پیکره،تهران. ·         قادری، طاهره و سیدآیت‌الله میرزایی (1390)، ناسیونالیسم ایرانی در سده نوزده، مطالعات جامعه‌شناختی، ش. 18. ·         کاتم ،ریچارد (1371) ، ناسیونالیسم درایران، مترجم فرشته سرلک، نشر گفتار، تهران. ·         کریمیان، حسن و عبدالکریم عطارزاده، (1390)، نقش انقلاب صنعتی در تحولات صنایع دستی ایران، مطالعات تاریخ اسلام، ش.11. ·         کرباسی زاده،  مرضیه (1384)، سیر تحولات اجتماعی زنان در یکصدسال اخیر، نشراکنون، تهران ·         گیبینز، جان آر.و ریمر، ب، (۱۳۸۱)، سیاست پست‌مدرنیته، مترجم منصورانصاری، گام نو، تهران. ·         عمید سمنانی، مریم (مزین‌السلطنه)، یک اندازه از فقرو فلاکت ایرانیان به واسطه خانم های ایرانی است، نشریه شکوفه، سال‌دوم، ش21ص3و4، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران. ·         _____، تقلید بد، نشریه شکوفه، سال اول، ش5،ص2و3، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران. ·         _____، مکتوب از اصفهان، نشریه شکوفه، سال‌دوم، ش22ص2، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. : تهران. ·         _____، در تربیت اطفال نشریه شکوفه، ،سال سوم، ش6، ص1، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران: تهران. ·         _____، در آسایش زندگانی خانم‌های محترمه، نشریه شکوفه، سال‌دوم، ش19،ص3، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران : تهران. ·         _____،  نطق مزین السلطنه، نشریه شکوفه، سال سوم، ش13ص3، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران: تهران. ·         _____،  لایحه ایست از انجمن خواتین ... ، نشریه شکوفه، سال سوم، ش12ص1و2 ، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران: تهران. ·         _____، مقصود از تمدن چیست و دولت و ملت کدام است؟، نشریه شکوفه ،سال‌دوم، ش10ص4، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران: تهران. ·         _____، همت خواتین ایرانی، نشریه شکوفه، ،سال‌سوم، ش11،ص4 ، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران: تهران.منبع تصاویر: ·         آرشیو مطالعات معاصر ایران